รีวิวแอนิเมชัน Flee | ผู้ลี้ภัย คือ ผู้ที่หนีมาทั้งชีวิต

คำถามบางคำเป็นสิ่งที่ตอบได้ง่ายไม่ลำบากนัก อย่างเช่นถามว่า สำหรับคุณ ‘บ้าน’ คืออะไร แต่สำหรับบางคน คำถามนี้นำพาความเจ็บปวดทั้งชีวิตให้คืนสู่ห้วงความคิดของพวกเขาอีกครั้ง เรื่องราวของการเป็นผู้ลี้ภัย ร่อนเร่ อพยพ และการพลัดพราก สิ่งเหล่านั้นจะย้อนกลับมาเสมอเมื่อใดที่ถูกเอ่ยถาม และภาพยนตร์บางเรื่องก็เลือกหยิบเอาความทรงจำอันปวดร้าวมาเอ่ยถึง เรื่องจริงที่ถูกถ่ายทอดในรูปแบบแอนิเมชัน ‘Flee’ ที่สะเทือนใจไปทั้งโลก

นี่คือหนังเดนมาร์กผลงานของผู้กำกับ Jonas Poher Rasmussen ที่ทำหนังสารคดีมาหลายเรื่อง แต่ครั้งนี้ เขาเลือกจะถ่ายทำมันออกมาให้รูปแบบแอนิเมชัน เรื่องราวของผู้ลี้ภัยคนหนึ่งที่ต้องระหกระเหินหนีจากความเลวร้ายบนแผ่นดินเกิด มาพบเจอกับความเลวร้ายในแผ่นดินแห่งใหม่ น่าสนใจดีที่มันเป็นหนังสารคดี

แต่มันก็เป็นหนังแอนิเมชันด้วยเช่นกัน

เรื่องย่อแอนิเมชัน Flee

คำว่า ‘บ้าน’ สำหรับคุณหมายถึงอะไร สำหรับผม บ้านคือที่ที่ปลอดภัย ที่ที่เรารู้ว่าเราจะอยู่ได้ และไม่ต้องหนีไปไหนอีกแล้ว…

มันเป็นคำพูดของ อามิน ชายผู้ที่ต้องเผชิญกับความน่ากลัวของกระบอกปืนและระเบิดตั้งแต่เด็ก เขาต้องหนีความรุนแรง ลี้ภัยออกจากอัฟกานิสถานบ้านเกิดของตนเอง เก็บงำสิ่งเหล่านั้นไว้ ไม่เคยบอกเล่าสิ่งที่เขาเคยต้องเผชิญให้กับใคร แม้กระทั่งคนรักของเขาเองก็ตาม

นี่จะเป็นครั้งแรกที่ความลับอันเจ็บปวดที่เขาเฝ้าเก็บงำไว้มากกว่า 20 ปีจะถูกเปิดเผย ต่อชายอีกคนที่รู้จักมักคุ้นกับอามินมานานหลายปี ทั้งยังถ่ายทอดผ่านลายเส้นแอนิเมชัน และฝีมือการกำกับของ โยนัส โพเฮอร์ รัสมุสเซน

รีวิวแอนิเมชัน Flee

เรื่องราวของการหลบหนี การอพยพ การย้ายถิ่นฐาน ถูกถ่ายทอดเป็นหนังโดยผู้กำกับเชื้อสายยิวอย่าง โยนัส โพเฮอร์ รัสมุสเซน ซึ่งแน่นอนว่า เขาเองก็เคยผ่านเรื่องเช่นนี้มา เมื่อได้มาเจอกับ อามิน มันจึงย่อมจะกระทบใจเขาอย่างแรง จนต้องขอนำความจริงเรื่องนี้มาเปิดเผยต่อชาวโลก

ภาพยนตร์แอนิเมชัน บวก หนังสารคดี

แว้บแรกที่เห็นคือ มันเป็นทางเลือกในการสร้างหนังที่ทั้งว้าวและรู้สึกย้อนแย้งในใจ หนึ่งคือ มันเป็นเรื่องจริง ถ่ายทอดออกมาจากความคิดและคำพูดของคนที่ประสบมาจริงๆ มันจึงมีความเป็นหนังสารคดี แต่มันกลับถูกถ่ายทอดในรูปแบบหนังแอนิเมชัน หนึ่งก็คือ ความยากของการถ่ายทำ แต่อีกส่วนหนึ่งที่สำคัญ มันอาจเป็นการช่วยปกปิดตัวตนจริงๆ ที่ยอมออกมาเปิดเผยเรื่องราวก็ได้

ส่วนด้านแห่งความย้อนแย้งนั้น ถ้าใครได้ดู [แม้กระทั่งตัวอย่างก็เถอะ] จะพบว่า บางส่วนของหนังก็มีการใส่ภาพเคลื่อนไหวของเหตุการณ์จริงที่เคยถูกบันทึกมาตัดสลับด้วย ทำให้การถ่ายทอดในรูปแบบแอนิเมชันที่ว่า มิได้ลดทอนความหนักแน่นและหนักอึ้งของเรื่องราวข้างในแต่อย่างใด

หากตรงกันข้าม กลับทำให้รู้สึกจริงขึ้นมาอย่างเหลือเชื่อ

ความหนักอึ้งเกินบรรยาย

เริ่มต้น พวกเขาพูดถึง ‘บ้าน’ สถานที่ที่ควรจะปลอดภัยที่สุด สบายใจที่สุด แต่สำหรับชายผู้มีชีวิตที่ผ่านมา พบเจอแต่การหลบหนีและการไม่อาจเปิดเผยความจริงใดๆ คำนี้อาจไม่มีอยู่จริงสำหรับเขาเลยก็ได้ มันเป็นเรื่องที่น่าเศร้าใจยิ่งนัก

ฉากในนั้น เป็นภาพของการสนทนาของคนสองคนที่คนหนึ่งนั่งสัมภาษณ์ อีกคนอยู่หน้ากล้อง แต่ทั้งหมดเป็นภาพการ์ตูนแอนิเมชัน ในระหว่างการบอกเล่าชีวิตตั้งแต่วัยเด็ก หนังจะตัดสลับไปทีภาพชีวิตวันเก่าของเขา เมื่อถึงบางช่วง หนังก็จะตัดสลับไปที่ภาพเหตุการณ์จริงที่เกี่ยวข้องกับสิ่งที่เล่า มันคือแนวทางของหนังสารคดีนี่แหละ แค่มันเป็นลายเส้นแอนิเมชันเท่านั้นเอง

เรื่องราวที่ถูกถ่ายทอดออกมานั้น แสนหนักอึ้ง สภาพของบ้านเมืองอัฟกานิสถานที่กำลังเปลี่ยนแปลง ระบอบกษัตริย์ถูกยุบ กลายเป็นกองกำลังทหารเข้ายึดครอง ก่อนความรุนแรงจะลุกลามเข้ามาถึงเมืองหลวง พวกเขาต้องหนีครั้งแล้วครั้งเล่า สำเร็จบ้าง ล้มเหลวบ้าง แทบเอาตัวไม่รอด จากบ้านเกิดไปยังอีกประเทศหนึ่ง ทั้งยังพบเจอกับความเลวร้ายของสงครามกลางเมือง การถูกข่มเหงรังแกจากเจ้าหน้าที่ตำรวจ และความชั่วช้าของพวกค้ามนุษย์

เรียกได้ว่า ดูไป นั่งถอนหายใจไป ทำไมชีวิตของเขาถึงลำบากกันขนาดนี้

การหลบหนี การปกปิด และความไม่อาจไว้ใจใคร

ผมชื่นชมอามินผู้ให้ข้อมูลนี้เป็นอย่างมาก เขาผ่านประสบการณ์การหนีมาทั้งชีวิต กว่าจะเดินมาถึงวันที่หัวใจเข้มแข็งพอ ที่จะบอกเล่าให้คนอื่นฟัง และก็เป็นผู้กำกับคนนี้คนเดียวเท่านั้นที่เปิดใจของเขาได้ เพราะเท่าที่เห็น แม้แต่คนรักของเขาเอง ก็ยังไม่เคยรับรู้ ที่น่าเศร้ายิ่งไปกว่า คือ อามินจำต้องเก็บงำความลับนี้ไว้เพื่อครอบครัวของเขาเอง

เขาเฝ้ารอวันที่ฟ้าจะเปิด โลกจะใสสว่าง แต่กว่าจะถึงวันนั้น เขาต้องทนกล้ำกลืนปวดร้าวใจ ปิดบังสาเหตุที่แท้จริงของการมาอยู่ในเดนมาร์ก ไม่อาจรู้สึกไว้วางใจใครได้ จวบจนวันที่ได้เผยความจริงกับผู้กำกับ

ไม่เพียงเท่านั้น หนังยังเล่าไปถึงพฤติกรรมการเป็นเกย์ของเขาด้วย ซึ่งเป็นสิ่งที่สังคมอัฟกันไม่เคยให้การยอมรับ คำว่าเกย์ไม่เคยมีใช้เสมือนว่ามันไม่เคยมีอยู่ อามินจึงเป็นทั้งคนที่ต้องคอยหนีจากความเลวร้ายของคนผู้กระหายอำนาจ หนีจากเจ้าหน้าที่บ้านเมืองที่พยายามรังแกทุกทาง ทั้งอามินยังเป็นคนผู้ซึ่งต้องหลบซ่อนตัวตนที่แท้จริงเอาไว้เพราะไม่รู้ว่าจะครอบครัวจะรับมันได้แค่ไหน

นอกจากเขาต้องหลบหนีจากความเลวร้ายแล้ว เขายังต้องหลบหนีตัวตนของเขาเองอีกด้วย

ลายเส้นที่บ่งบอกความรู้สึก เพลงประกอบที่แสนสดใส

นอกเหนือจากเรื่องราวอันหนักอึ้งสมจริงแม้เป็นแอนิเมชันแล้ว หนังเรื่องนี้ก็ยังประกอบขึ้นด้วยลายเส้นที่เปลี่ยนแปลงไปตามอารมณ์ของการเล่าเรื่อง ช่วงไหนที่เล่าถึงเหตุการณ์สะเทือนใจ เส้นจะใหญ่ขึ้น ลดทอนสีและรายละเอียด คร่าวมากขึ้น บ่งบอกถึงความรู้สึกในช่วงเวลาได้เป็นอย่างดี ขณะที่บางส่วนของหนังก็เล่าเรื่องของอามินผู้รักในเสียงเพลง ผู้ชมอย่างเราๆ ก็จะได้พบกับเพลงประกอบที่คุ้นเคย เพลงพวกนั้นดูสดใสอารมณ์ดี ซึ่งขัดแย้งกับชีวิตส่วนที่เหลือของอามินอย่างมาก แต่อย่างน้อยมันก็เป็นเหมือนความสุขที่ยังพอจะหลงเหลือให้เห็นอยู่บ้าง

หนังเรื่องนี้ติดโผรายชื่อหนังที่จะได้เข้าชิงรางวัลออสการ์สาขาแอนิเมชันยอดเยี่ยม สารคดียอดเยี่ยม และตัวแทนประเทศเดนมาร์กเข้าชิงรางวัลออสการ์สาขาภาพยนตร์นานาชาติยอดเยี่ยม เมื่อดูหนังด้วยสายตาตัวเองแล้ว รู้สึกว่ามันเป็นรางวัลที่หนังสมควรได้รับจริงๆ

ขอให้สมหวังนะครับ!

รายละเอียดเกี่ยวกับหนัง